Laatst geupdate op 19 juli, 2019
Botontkalking
Botontkalking is een verstoring in de botopbouw die aanleiding kan geven tot verlies aan botmassa en botsterkte. Ernstige botontkalking (osteoporose) leidt tot een verhoogde breekbaarheid van de botten.
De piekbotmassa wordt doorgaans bereikt rond de 25-jarige leeftijd. De piekbotmassa is voor 80% erfelijk bepaald, maar ook leeftijd, hormonale factoren, het gebruik van bepaalde medicijnen zoals corticosteroïden en levensstijl spelen een rol.
De vermindering van de botdichtheid is een natuurlijk proces. De balans tussen opbouw en afbraak is namelijk per leeftijdsfase verschillend. Bij kinderen in de groei wordt er meer botweefsel aangemaakt dan afgebroken. Op oudere leeftijd is dit juist andersom: er wordt meer afgebroken dan aangemaakt. Deze vermindering start tussen de dertig- en veertigjarige leeftijd. Voor mannen en vrouwen is dit zo’n 0,5% per jaar.
Hormonale invloed
Daarnaast speelt bij vrouwen het wegvallen van de productie van oestrogeen bij het intreden van de menopauze een grote rol. In de eerste tien jaar van de menopauze verliest de vrouw ongeveer 1% botdichtheid per jaar. Aan het einde van het leven bedraagt bij een gemiddelde levensverwachting het totale verlies aan botdichtheid ongeveer 45% voor de vrouw en gemiddeld 25% voor de man. Dit is dus een indrukwekkend fysiologisch verlies, met name bij vrouwen.
Invloed van medicatie
Bij langdurig gebruik van hoge doseringen corticosteroïden kunnen veel bijwerkingen optreden zoals diabetes, verhoogde bloeddruk, gewichtstoename en botontkalking. Enkele van deze bijwerkingen kunnen redelijk gecompenseerd of behandeld worden. Ten aanzien van botontkalking is de diagnostiek en behandeling de laatste jaren wel verbeterd.
Diagnostiek en behandeling van botontkalking
Risicofactoren voor botontkalking zijn onder meer een vroeg intredende menopauze, erfelijke belasting ten aanzien van botontkalking, overmatig alcoholgebruik, roken, weinig lichaamsbeweging en zonlicht en de belasting door chronische ontstekingen. De botdichtheid kan ingeschat worden naar de leeftijd waarop en het aantal botbreuken dat er heeft plaatsgevonden. Een zeer ruwe schatting van botontkalking is soms mogelijk op basis van gewone röntgenfoto’s. De laatste jaren worden er meer betrouwbare en minder patiënt belastende meetmethoden toegepast.
Wanneer de gemeten botdichtheid laag is en past bij osteoporose, bestaat er een verhoogde kans op botbreuken, en dient behandeling te volgen nadat eventuele oorzaken zijn bekeken. Wanneer de indicatie voor corticosteroïden hard genoeg is, en voor langere tijd in hogere dosering voorgeschreven zal worden dan dient men voor preventief gebruik bisfosfonaten te overwegen.