Deze woordenlijst omvat de verklaring van een groot aantal (medische) termen die op onze website en in de diagnostiek en behandeling van sarcoïdose veel gebruikt worden. We werken er steeds aan om de lijst uit te breiden en te updaten. Mocht je onjuistheden constateren, nieuwe termen graag opgenomen willen zien, of tips voor ons hebben over deze lijst, dan horen wij dat graag: webredactie@sarcoidose.nl
- ACEAngiotensine-converterend enzym, een bloedwaarde die verhoogd kan zijn bij sarcoïdose, maar dat geldt niet voor alle sarcoïdosepatiënten.
- ActigraafApparaat (lijkend op een polshorloge) dat bewegingsactiviteit meet.
- AcupunctuurAlternatieve behandelwijze die er, met behulp van kleine naalden, naar streeft om het zelfgenezend vermogen van het lichaam te optimaliseren door de verschillende energiestromen in het lichaam in balans te brengen.
- AdalimumabWerkzame stof in het medicijn Humira (TM). Zie Biologicals: Relatief nieuwe geneesmiddelen die het ontstekingsproces remmen door de ‘boodschappereiwitten’ van het afweersysteem te blokkeren. Voor het maken van biologicals zijn levende organismen nodig. Voorbeelden van biologicals die bij sarcoïdose worden gebruikt zijn Remicade® (infliximab) en Humira® (adalimumab).
- AfweersysteemBeschermt het lichaam tegen lichaamsvreemde stoffen en micro-organismen zoals bacteriën, virussen en schimmels.
- AlendroninezuurZie Bisfosfonaten: Medicijnen die aan botweefsel hechten en hierdoor de botafbraak remmen. Bisfosfonaten kunnen worden voorgeschreven bij botontkalking of bij (langdurig) gebruik van corticosteroïden zoals predniso(lo)n. Een voorbeeld van een bisfosfonaat is alendroninezuur.
- Alkalische fosfataseEnzym dat aanwezig is in levercellen en cellen van de galwegen.
- AlveoliZie Longblaasjes: De longblaasjes bevinden zich aan het uitende van de allerkleinste vertakkingen van de luchtpijp. Hier vindt de daadwerkelijke gaswisseling plaats. Zuurstof (O2) wordt opgenomen door het bloed en koolstofdioxide (CO2) wordt afgegeven aan de lucht.
- AnalgeticaPijnstillende medicijnen.
- AnamneseGesprek tussen arts en patiënt om de ziektegeschiedenis vast te stellen.
- AngiogramOnderzoek van de bloedvaten.
- Anti TNF-α therapieMedicatie die de productie van TNF-α remt.
- AnticonceptiemiddelMiddel dat voorkomt een zwangerschap ontstaat.
- AntigeenLichaamsvreemde stof waartegen een afweerreactie wordt gestart.
- AntilichaamZie Immunoglobulinen: Eiwitten die zich binden aan lichaamsvreemde stoffen waardoor deze onschadelijlk worden gemaakt.
- ApneuZie Slaapapneu: Het optreden van ademhalingsstops en/of ademshalingsonderbrekingen tijdens de slaap.
- ARA-290Een medicijn tegen neuropathische pijn. Er wordt onderzoek gedaan naar de toepasbaarheid bij dunnevezelneuropathie bij sarcoïdose.
- ArtritisOntsteking van de gewrichten.
- ArtroplastiekOperatie waarbij een kunstgewricht wordt geplaatst.
- AtypischAfwijkend van het gebruikelijke beeld.
- Auto-immuunziektenZiekten waarbij het afweersysteem lichaamseigen cellen niet herkent waardoor het lichaam antistoffen aanmaakt tegen de eigen cellen.
- AzatriopineMedicatie die het afweersysteem onderdrukt en ontstekingen remt.
- B-cellenOok wel B-lymfocyten, zijn een bepaald soort witte bloedcellen die een belangrijke rol spelen in ons immuunsysteem. Ze zijn een onderdeel van het deel van het afweersysteem dat lichaamseigen en lichaamsvreemde stoffen kan onderscheiden.
- Bacteriële infectieEen ontsteking veroorzaakt door bacteriën.
- BALZie Broncho Alveolaire Lavage: Beeldvormend onderzoek waarbij via een dunne slang (bronchoscoop) de binnenkant van de longen wordt bekeken. Daarnaast wordt er vloeistof in de longen gespoten die meteen weer opgezogen wordt zodat deze kan worden onderzocht. Tijdens het onderzoek kan ook een stukje longweefsel worden weggenomen voor onderzoek (longbiopsie).
- Beroepsgerelateerde stoffenStoffen waaraan men tijdens het werk wordt blootgesteld.
- Besnier Boeck (Schaumann)Oude naam voor sarcoïdose.
- Besnier-Boeck-SchaumannOude naam voor sarcoïdose
- Besnier Boeck (Schaumann)Oude naam voor sarcoïdose
- Bezinking(snelheid)De snelheid waarmee rode bloedcellen naar beneden zakken in een buisje bloed. Een verhoogde bezinking geeft aan dat er ontstekingen in het lichaam aanwezig zijn.
- BijschildklierKleine klieren die het calciumgehalte van het lichaam controleren.
- BindvliesEen slijmvlies dat het oogwit en de binnenste zijde van de oogleden bedekt.
- BiologicalsRelatief nieuwe geneesmiddelen die het ontstekingsproces remmen door de ‘boodschappereiwitten’ van het afweersysteem te blokkeren. Voor het maken van biologicals zijn levende organismen nodig. Voorbeelden van biologicals die bij sarcoïdose worden gebruikt zijn Remicade® (infliximab) en Humira® (adalimumab).
- BiopsieHet afnemen van een stukje weefsel voor onderzoek.
- BioptEen stukje weefsel voor onderzoek.
- BiosimilarsMedicijnen die gemaakt worden nadat het patent op de originele biological is verlopen. De biosimilar lijkt sterk op de originele biological maar is nooit een exacte kopie. Biosimilars moeten aan dezelfde strenge medicijnregelgeving voldoen als alle andere medicijnen.
- BisfosfonatenMedicijnen die aan botweefsel hechten en hierdoor de botafbraak remmen. Bisfosfonaten kunnen worden voorgeschreven bij botontkalking of bij (langdurig) gebruik van corticosteroïden zoals predniso(lo)n. Een voorbeeld van een bisfosfonaat is alendroninezuur.
- BlaastestZie Longfunctietest: Onderzoek waarbij de longinhoud, de zuurstofopnamecapaciteit en de hoeveelheid lucht die in één seconde uitgeademd kan worden gemeten worden.
- BloedspiegelEen waarde die aangeeft hoeveel er van een bepaalde stof in het bloed zit.
- Boezems (hart)Het hart is onderverdeeld in vier ruimten, de beide bovenste van deze ruimten noemen we de boezems. De onderste ruimten zijn de hartkamers.
- Botbeschermende medicatieMedicatie tegen het brozer of poreuzer worden van je botten.
- BotontkalkingHet brozer of poreuzer worden van de botten. Bij ernstige botontkalking neemt de kans op botbreuken toe. Botontkalking kan op hogere leeftijd ontstaan, maar ook op jongere leeftijd versterkt door medicijngebruik of door de sarcoïdose zelf.
- BotscanBeeldvormend onderzoek waarbij afwijkingen in botten en gewrichten kunnen worden opgespoord.
- BotscintigrafieZie Botscan: Beeldvormend onderzoek waarbij afwijkingen in botten en gewrichten kunnen worden opgespoord.
- Broncho Alveolaire LavageBeeldvormend onderzoek waarbij via een dunne slang (bronchoscoop) de binnenkant van de longen wordt bekeken. Daarnaast wordt er vloeistof in de longen gespoten die meteen weer opgezogen wordt zodat deze kan worden onderzocht. Tijdens het onderzoek kan ook een stukje longweefsel worden weggenomen voor onderzoek (longbiopsie).
- BronchoscoopEen kijkinstrument, waarmee via een dunne slang en een lens of een kleine videocamera de luchtwegen worden onderzocht.
- BronchoscopieOnderzoek waarbij men de binnenkant van de long bekijkt met een bronchoscoop.
- BSEBezinkingssnelheid erytrocyten. Zie Bezinking: De snelheid waarmee rode bloedcellen naar beneden zakken in een buisje bloed. Een verhoogde bezinking geeft aan dat er ontstekingen in het lichaam aanwezig zijn.
- C-reactieve proteïneEiwit dat in bloedonderzoek gebruikt wordt als indicator voor ontstekingen.
- CalciumKalk. Het kalkgehalte kan in het bloed en/of de urine verhoogd zijn bij sarcoïdosepatiënten.
- CardiaalBetrekking hebbend op het hart.
- Carpaal tunnel syndroomBeknelling van de zenuw (nervus medianus) in het polskanaal.
- CataractZie Staar: Vertroebeling van de ooglens, die leidt tot een vermindering van de het gezichtsvermogen. Staar is een normaal verouderingsproces maar kan door gebruik van predniso(lo)n (sterk) worden versneld.
- CeldelingsremmersMedicatie die het delen van cellen remt.
- Centraal zenuwstelselDeel van het zenuwstelsel dat de hersenen en het ruggenmerg omvat.
- ChloroquineEen medicijn dat veel gebruikt wordt tegen malaria en ook wordt gebruikt bij sarcoïdose, met name bij gewrichtsklachten of sarcoïdose van de ogen.
- Chronisch vermoeidheidssymdroomEen ernstig invaliderende vermoeidheid die niet door een andere lichamelijke op psycholgische aandoening verklaart kan worden.
- Cognitieve gedragstherapieEen vorm van pshychotherapie waarbij gedachtegewoonten die niet helpen worden omgebogen in wel helpende gedachten.
- ComplicatiesEen probleem dat optreedt tijdens een ziekte of een behandeling.
- ConjunctivaOok wel bindvlies, is een slijmvlies dat het oogwit en de binnenste zijde van de oogleden bedekt.
- Contra-indicatieEen reden om een bepaalde behandeling of bepaalde medicatie niet toe te passen.
- CorticosteroïdenMedicijnen die zijn afgeleid van het lichaamseigen cortisol uit de bijnierschors, ook wel cortisonen genoemd. Ze worden gebruikt om ontstekingen te remmen. Een voorbeeld van een corticosteroïd is prednison.
- CosmetischBetreffende het uiterlijk.
- CPKZie Creatinefosfokinase: Een enzym dat een rol speelt in de energievoorziening van de spieren, het hart en de hersenen.
- CreatinefosfokinaseEen enzym dat een rol speelt in de energievoorziening van de spieren, het hart en de hersenen.
- CreatinineStof in urine die wordt gebruikt om de functie van de nieren te meten.
- Crohn, Ziekte vanEen ziekte waarbij het maag-darmkanaal chronisch ontstoken is. Wordt ook wel sarcoïdose van de darmen genoemd.
- CRPZie C-reactieve proteïne: Eiwit dat in bloedonderzoek gebruikt wordt als indicator voor ontstekingen.
- CT-scanCT staat voor Computer Tomografie. Een CT-scanner maakt met behulp van röntgenstralen afbeeldingen van dwarsdoorsneden van je lichaam waardoor er veel meer op te zien is dan op een röntgenfoto.
- Curatieve behandelingBehandeling gericht op genezing.
- CVSZie Chronisch vermoeidheidssymdroom: Een ernstig invaliderende vermoeidheid die niet door een andere lichamelijke op psycholgische aandoening verklaart kan worden.
- CytokinesBoodschappereiwitten van het afweersysteem.
- CytostaticaMedicijnen die de celdeling remmen.
- CytotoxischGiftig voor cellen.
- DekenintolerantieHet niet verdragen van dekens of lakens op de benen.
- DepressieEen voortdurend aanwezige neerslachtige stemming die langer dan twee weken duurt.
- DexascanOnderzoek waarmee de botmineraaldichtheid gemeten wordt met behulp van röntgenstralen.
- DiagnoseVaststellen van een ziekte.
- DiffusieDe verplaatsing van zuurstof en kooldioxide tussen de longblaasjes en het bloed in de longhaarvaten.
- DiffusiecapaciteitDe hoeveelheid zuurstof die vanuit de longen in het bloed opgenomen kan worden.
- DiffusiestoornisEen probleem met uitwisseling van zuurstof en kooldioxide in je longen, waardoor je minder goed zuurstof opneemt.
- DiffuusNiet goed zichtbaar of herkenbaar, zonder duidelijke begrenzing.
- DMARD’sDisease-Modifying Anti-Rheumatic Drugs. Ontstekingsremmende medicijnen die het gehele afweersysteem wat onderdrukken.
- DunnevezelneuropathieOok wel paraneurosarcoïdose als het voorkomt in combinatie met sarcoïdose. Een frequent voorkomende neurologische complicatie bij sarcoïdose die een heel diverse verzameling neurologische klachten kan veroorzaken zoals pijn, verstoring van de temperatuurhuishouding, dekenintolerantie en droge ogen of mond. Komt ook bij andere aandoeningen voor.
- DVNZie Dunnevezelneuropathie: Ook wel paraneurosarcoïdose als het voorkomt in combinatie met sarcoïdose. Een frequent voorkomende neurologische complicatie bij sarcoïdose die een heel diverse verzameling neurologische klachten kan veroorzaken zoals pijn, verstoring van de temperatuurhuishouding, dekenintolerantie en droge ogen of mond. Komt ook bij andere aandoeningen voor.
- DyspneuKortademigheid.
- ECGElektrocardiogram: onderzoek naar de elektrische activiteit in de hartspier. Dit geeft informatie over de hartfunctie, het hartritme, de grootte van het hart en de zuurstofvoorziening.
- EchocardiografieOnderzoek dat de pompfunctie van het hart in beeld brengt met behulp van radiogolven.
- Echo(grafie)Onderzoeksmethode waarbij een afbeelding wordt gemaakt met behulp van onhoorbare geluidsgolven.
- EEGElektro-encefalogram: meet de elektrische activiteit en de functie van de hersenen.
- EFOElektrofysiologisch onderzoek, een onderzoek naar geleidingsstoornissen en/of kamerritmestoornissen via een katheter door de lies(slag)ader.
- EMGElectromyogram: onderzoek van de functie van perifere zenuwen en spieren door middel van stroomstootjes en naalden.
- Endo-echografieHet maken van beeldopnamen van de lymfeklieren die tussen de longvliezen liggen. Dit gebeurt via de slokdarm of de luchtwegen. Vervolgens wordt hier met een dunne naald een biopt van genomen.
- EndoscopieInwendig kijkonderzoek via een buis met een camera erin. De buis kan ook gebruikt worden om een biopt te nemen.
- EnzymEen eiwit dat in het lichaam een bepaalde chemische reactie mogelijk maakt of versnelt, zonder daarbij zelf te worden verbruikt.
- Epidemiologisch onderzoekOnderzoek naar de verdeling van een ziekte binnen de samenleving en het zoeken naar een verband tussen het optreden van bepaalde ziekten en bepaalde omstandigheden zoals leef-en eetgewoonten.
- EpilepsieEen aandoening die zich uit in de vorm van aanvallen. De aanvallen ontstaan door een plotselinge, tijdelijke verstoring van de elektrische prikkeloverdracht in de hersenen.
- ErgometrieInspanningstest bijvoorbeeld op loopband of hometrainer.
- ErgotherapieTherapie die erop gericht is om met oefeningen en hulpmiddelen het dagelijks leven te vergemakkelijken en klachten te verminderen.
- Erythema nodosumHuidaandoening bij sarcoïdose, kan ook bij andere ziektebeelden voorkomen.
- ErytrocytenZie Rode bloedcellen: Rode bloedcellen transporteren zuurstof- en koolstofdioxide tussen de longen en de andere weefsels in het lichaam.
- EtniciteitEen verzameling van culturele kenmerken en gedragingen die door een groep mensen worden gedeeld en van generatie op generatie overgedragen wordt.
- ExpertisecentrumErkend centrum waarin expertise voor diagnostiek, behandeling en onderzoek van sarcoïdose aanwezig is en multidisciplinair wordt ingestoken. Er zijn in Nederland twee erkende expertisecentra, het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein en het Erasmus MC in Rotterdam. Naast expertisecentra zijn er ook nog behandelcentra.
- FASZie Fatigue Assesment Scale: Vragenlijst waarmee de mate van vermoeidheid wordt gemeten.
- Fatigue Assesment ScaleVragenlijst waarmee de mate van vermoeidheid wordt gemeten.
- Fiboserend weefselWeefsel dat verlittekend.
- FibromyalgieEen reumatische aandoening die veel pijn geeft in het bindweefsel en de spieren. Het wordt ook wel weke delen reuma genoemd.
- FibroseBindweefselvorming ofwel littekenweefstel
- FietstestOnderzoek naar de reactie en de zuurstofcapaciteit van het hart bij inspanning.
- FolikkelsZwelling van de slijmvliesbekleding aan de binnenkant van de oogleden.
- FoliumzuurVitamine B11 – Gaat bijwerkingen tegen van medicatie zoals methotrexaat. Is ook een belangrijke stof voor de ontwikkeling van de ongeboren baby.
- FundoscopieZie Oogspiegelen: Een onderzoek waarmee de oogarts de binnenkant van het oog onderzoekt.
- Fysiologisch zoutEen oplossing van keukenzout in water die overeenkomt met de samenstelling van de lichaamsweefsels van de mens.
- FysiotherapieTherapie die erop is gericht de conditie van gewrichten, pezen en spieren in stand te houden of te verbeteren en een goede houding en manier van bewegen aan te leren.
- Gallium scanOnderzoek waarmee ontstekingen in beeld gebracht worden door middel van gallium, een radioactief metaal.
- Gamma-GTEnzym dat aanwezig is in levercellen en cellen van de galwegen
- GeleidingsblokVertraging of blokkade van de geleiding van prikkels in het hart.
- GeleidingsweefselGespecialiseerd weefsel dat het pompmechanisme van het hart aanstuurt door besturing van de hartspier.
- GewrichtDe verbinding tussen twee botten die beweging mogelijk maakt. Er zijn verschillende soorten gewrichten: scharniergewricht (elleboog), zadelgewricht (aanhechting van duim aan hand), eivormig gewricht (pols) en kogelgewricht (schouder).
- GezichtszenuwDe zenuw die de verbinding vormt tussen de hersenen en het oog.
- GlasvochtEen gelei-achtige massa omgeven door een dun vlies dat zich bevindt in de ruimte achter de lens van het oog.
- GlaucoomTe hoge oogdruk die ontstaat doordat oogvocht niet goed wordt afgevoerd.
- GlucosteroïdenZie Corticosteroïden: Medicijnen die zijn afgeleid van het lichaamseigen cortisol uit de bijnierschors, ook wel cortisonen genoemd. Ze worden gebruikt om ontstekingen te remmen. Een voorbeeld van een corticosteroïd is prednison.
- Granulomateuze ontstekingenOntstekingen waarbij zich granulomen vormen.
- GranulomenOphoping van witte bloedcellen (afweercellen) die kenmerkend is voor sarcoïdose maar ook voorkomt bij andere ziektes.
- HartkamersHet hart is onderverdeeld in vier ruimten, de beide onderste ruimten noemen we de hartkamers. De bovenste ruimten zijn de boezems.
- HartritmestoornisEen terugkerende verstoring van het hartritme waarbij het hart te snel, te langzaam of onregelmatig klopt.
- HartzakjeHet zakje in de borstholte, bestaande uit vliezen, waarin het hart zich bevindt.
- Heerfordt, syndroom vanVorm van sarcoïdose die gekenmerkt wordt door een combinatie van koorts, vergrote speekselklieren, aangezichtsverlamming van de zevende gezichtszenuw en regenboogvliesontsteking in het oog.
- HersenvliesontstekingEen ontsteking van de hersenvliezen die om de hersenen en het ruggenmerg liggen.
- HistologieLeer van het weefselonderzoek.
- HoltermonitorOnderzoek met een draagbaar ‘bandrecordertje’ dat gedurende langere tijd de hartfunctie registreert.
- HormonenSignaalstoffen die een zeer specifieke uitwerking op de organen en weefsels hebben.
- HR CT scanZie CT-scan: CT staat voor Computer Tomografie. Een CT-scanner maakt met behulp van röntgenstralen afbeeldingen van dwarsdoorsneden van je lichaam waardoor er veel meer op te zien is dan op een röntgenfoto.
- HuidatrofieDunner worden van de huid.
- HuidboptZie Biopt: Een stukje weefsel voor onderzoek.
- Humira ®Zie Biologicals: Relatief nieuwe geneesmiddelen die het ontstekingsproces remmen door de ‘boodschappereiwitten’ van het afweersysteem te blokkeren. Voor het maken van biologicals zijn levende organismen nodig. Voorbeelden van biologicals die bij sarcoïdose worden gebruikt zijn Remicade® (infliximab) en Humira® (adalimumab).
- HydroxychloroquineZie Chloroquine: Een medicijn dat veel gebruikt wordt tegen malaria en ook wordt gebruikt bij sarcoïdose, met name bij gewrichtsklachten of sarcoïdose van de ogen.
- HypercalciëmieTe hoog calcium (kalk)gehalte in het bloed.
- HypercalciurieTe hoog calcium (kalk)gehalte in de urine.
- ICDInwendige defibrillator die het normale hartritme kan herstellen door middel van een schok.
- IL-2RInterleukine 2 receptor, een waarde in het bloed die een indicatie kan zijn voor de activiteit van de sarcoïdose.
- ILDZie Interstitiële longziekten: Een verzamelnaam voor meer dan honderd verschillende aandoeningen die te maken hebben met de ruimte in de longen tussen de longblaasjes en de bloedvaten. Deze ruimte heet het interstitium.
- ImmunoglobulinenEiwitten die zich binden aan lichaamsvreemde stoffen waardoor deze onschadelijlk worden gemaakt.
- ImmunosuppressivaMedicijnen die de werking van het afweersysteem remmen.
- ImmunotherapieBehandeling die het afweersysteem beïnvloedt door het af te remmen of juist te stimuleren.
- ImmuunsysteemZie Afweersysteem: Beschermt het lichaam tegen lichaamsvreemde stoffen en micro-organismen zoals bacteriën, virussen en schimmels.
- IncidentieHet aantal mensen dat de diagnose van een bepaalde ziekte krijgt binnen een tijdvak van een jaar.
- InflammatieOntstekingachtige reactie.
- InfliximabWerkzame stof in Remicade (TM). Zie Biologicals: Relatief nieuwe geneesmiddelen die het ontstekingsproces remmen door de ‘boodschappereiwitten’ van het afweersysteem te blokkeren. Voor het maken van biologicals zijn levende organismen nodig. Voorbeelden van biologicals die bij sarcoïdose worden gebruikt zijn Remicade® (infliximab) en Humira® (adalimumab).
- InjectieToedieningsvorm van medicijnen met een injectiespuit.
- Intermitterende vermoeidheidVermoeidheid die na enkele actieve uren opkomt. Na een korte rustperiode zijn activiteiten weer mogelijk maar binnen korte tijd volgt er opnieuw moeheid.
- Interstitiële longziektenEen verzamelnaam voor meer dan honderd verschillende aandoeningen die te maken hebben met de ruimte in de longen tussen de longblaasjes en de bloedvaten. Deze ruimte heet het interstitium.
- InterstitumDe ruimte in de longen tussen de longblaasjes en de bloedvaten.
- IntolerantieZie Dekenintolerantie: Het niet verdragen van dekens of lakens op de benen.
- IridocyclitisOntsteking van de iris in het oog.
- IrisontstekingZie Regenboogvlies- ontsteking: Ontsteking van het vaatvlies aan de voorkant van het oog.
- KatheterEen dun buigzaam buisje dat gebruikt wordt voor onder andere hartonderzoek (hartkatheterisatie).
- KooldioxideEen stof die mensen en dieren uitademen. Het is kleurloos en reukloos en komt van nature voor in de atmosfeer.
- KransslagaderSlagader die het hart voorziet van bloed.
- Kveim testHuidonderzoek dat vroeger werd gebruikt voor het diagnosticeren van sarcoïdose.
- LarynxStrottenhoofd
- LavageZie Broncho Alveolaire Lavage: Beeldvormend onderzoek waarbij via een dunne slang (bronchoscoop) de binnenkant van de longen wordt bekeken. Daarnaast wordt er vloeistof in de longen gespoten die meteen weer opgezogen wordt zodat deze kan worden onderzocht. Tijdens het onderzoek kan ook een stukje longweefsel worden weggenomen voor onderzoek (longbiopsie).
- LEPLaser Evoked Potentials, onderzoek van de pijnbanen. Via de laser krijgt u kleine pijnprikkels toegediend waarbij elektroden op het hoofd de reactie van de hersenen op de pijnprikkels meten.
- LeukocytenZie Witte bloedcellen: Cellen die binnen het afweersysteem betrokken zijn bij de afweerreactie tegen lichaamsvreemde stoffen.
- Lichaamsvreemde stofStof die niet van nature in het menselijk lichaam voorkomt.
- LiquorHersenvocht.
- LittekenvormingOntstaat door de groei van littekenweefsel dat voor een groot gedeelte bestaat uit bindweefsel (collageen).
- Löfgren, Syndroom vanAcute vorm van sarcoïdose met roodpaarse vlekken op met name de armen en benen (erythema nodosum) in combinatie met pijnlijke en gezwollen gewrichten (vooral enkels en/of polsen), vermoeidheid en koorts.
- Lokale behandelingBehandeling van een specifieke plaats in het lichaam, denk bijvoorbeeld aan oogdruppels of zalf.
- LongbioptZie Biopt: Een stukje weefsel voor onderzoek.
- LongblaasjesDe longblaasjes bevinden zich aan het uitende van de allerkleinste vertakkingen van de luchtpijp. Hier vindt de daadwerkelijke gaswisseling plaats. Zuurstof (O2) wordt opgenomen door het bloed en koolstofdioxide (CO2) wordt afgegeven aan de lucht.
- LongfotoRöntgenfoto van de longen.
- LongfunctietestOnderzoek waarbij de longinhoud, de zuurstofopnamecapaciteit en de hoeveelheid lucht die in één seconde uitgeademd kan worden gemeten worden.
- LongparenchymDe functionele delen van de longen. Zij zorgen voor de functie van het de longen, terwijl het bindweefsel en het steunweefsel voor de structuur zorgen.
- LongspoelingZie Broncho Alveolaire Lavage: Beeldvormend onderzoek waarbij via een dunne slang (bronchoscoop) de binnenkant van de longen wordt bekeken. Daarnaast wordt er vloeistof in de longen gespoten die meteen weer opgezogen wordt zodat deze kan worden onderzocht. Tijdens het onderzoek kan ook een stukje longweefsel worden weggenomen voor onderzoek (longbiopsie).
- LPZie Ruggenprik: Onderzoek waarbij hersenvocht wordt afgenomen via een dunne naald tussen twee ruggenwervels in de onderrug.
- LumbaalpunctieZie Ruggenprik: Onderzoek waarbij hersenvocht wordt afgenomen via een dunne naald tussen twee ruggenwervels in de onderrug.
- Lupus pernioHuidafwijking van de neus en het neusslijmvlies die onder andere bij sarcoïdose kan voorkomen.
- Lyme, ziekte vanEen infectieziekte die veroorzaakt wordt door de bacterie Borrelia burgdorferi.
- LymfeklierenKleine orgaantjes in het lymfestelsel die een T-cellen en B-cellen opslaan. Ook wel lymfeknopen genoemd.
- LymfestelselOok wel lymfesysteem. Het lymfestelsel is een transportsysteem dat eiwitrijk weefselvocht (lymfe) door ons lichaam. Het beschermt het lichaam tegen virussen en bacteriën.
- LymfevatenDe transportkanalen van het lymfesysteem.
- LymfocytenEen specifiek soort witte bloedcellen die een rol spelen in het afweersysteem. Ze worden verdeeld in B-cellen en T-cellen.
- LymfonenOpgezwollen lymfeklieren.
- Macula oedeemVochtophoping in de gele vlek (macula). De gele vlek zit aan de achterkant van het oog en is belangrijk om scherp te kunnen zien.
- MalaiseAlgehele staat van ongemak, vermoeidheid of ziekte.
- ME/CVSZie Chronisch vermoeidheidssymdroom: Een ernstig invaliderende vermoeidheid die niet door een andere lichamelijke op psycholgische aandoening verklaart kan worden.
- MediastinoscopieKleine operatieve ingreep (zogenaamd brievenbusje) waarbij een biopt wordt genomen van een lymfeklier in een ruimte boven in de borst aan de voorkant.
- MediastinumDe ruimte tussen de longen.
- MedicatieGeneesmiddel.
- MenopauzeZie Overgang: De periode rond de laatste menstruatie van een vrouw.
- MethotrexaatMedicijn dat het afweersysteem onderdrukt. Bij sarcoïdose wordt het meestal voorgeschreven in combinatie met prednison als prednisonbesparend medicijn. Dit gebeurt als de prednison niet (voldoende) werkt of te veel bijwerkingen geeft. Bij sommige mensen met sarcoïdose wordt methotrexaat ook voorgeschreven zonder de combinatie met prednison.
- Microscopisch onderzoekHet bekijken van weefsel of bloed onder een microscoop.
- MindfulnessEen vorm van meditatie waarin men zich op een niet-reactieve manier bewust is van de fysieke en geestelijke sensaties en situaties van het moment.
- MisdiagnoseHet stellen van een verkeerde diagnose.
- MRIMagnetic Resonance Imaging, beeldvormend onderzoek waarbij een scanapparaat met magnetische velden speciale beelden kan maken van bijvoorbeeld de hersenen, het ruggenmerg of het hart.
- MTXZie Methotrexaat: Medicijn dat het afweersysteem onderdrukt. Bij sarcoïdose wordt het meestal voorgeschreven in combinatie met prednison als prednisonbesparend medicijn. Dit gebeurt als de prednison niet (voldoende) werkt of te veel bijwerkingen geeft. Bij sommige mensen met sarcoïdose wordt methotrexaat ook voorgeschreven zonder de combinatie met prednison.
- Multidisciplinair teamEen multidisciplinair team bestaat uit verschillende specialisten en andere deskundigen die gespecialiseerd zijn in een bepaalde sarcoïdosesoort. Dit zijn meestal specialisten uit eenzelfde ziekenhuizen maar dat hoeft niet. De samenstelling van het multidisciplinaire team is afhankelijk van de soort sarcoïdose. Meestal zal in elk geval een longarts deel uitmaken van het team.
- MultisysteemziekteEen ziekte waarbij gelijktijdig meerdere gebieden van het lichaam betrokken zijn.
- MycofenolaatOntstekingsremmend medicijn dat het afweersysteem onderdrukt. Bij sarcoïdose wordt het meestal voorgeschreven als prednisonbesparend medicijn.
- MyopathieSpierkrachtverlies.
- MyositisSpierontsteking.
- NetvliesOnderdeel van het oog waar het licht opgevangen wordt.
- NeuropathieStoornis in de werking van de zenuwen.
- NierbioptZie Biopt: Een stukje weefsel voor onderzoek.
- NierdialyseEen behandeling om je bloed te schoon te filteren als de nieren daar zelf niet meer toe in staat zijn.
- NierfalenNieren die niet goed meer werken.
- Nodi of nodulesDikke knobbels in de huid.
- Non HodgkinEen vorm van lymfeklierkanker.
- Non-steroidal anti-inflammatory drugZie NSAID’s: Non-steroidal anti-inflammatory drug: ontstekingsremmende medicijnen zonder steroïden die ook pijnstillend werken.
- NormaalwaardenDe waarden die gelden voor gezonde mensen in vergelijkbare omstandigheden. Het vergelijken van de normaalwaarden met de gemeten waarden van een specifieke patiënt kan helpen bij het stellen van de diagnose of het resultaat van de behandeling.
- NSAID’sNon-steroidal anti-inflammatory drug: ontstekingsremmende medicijnen zonder steroïden die ook pijnstillend werken.
- Nucleaire scanBeeldvormende onderzoek waarbij actieve sarcoïdosehaardjes met behulp van radioactieve stoffen zichtbaar kunnen worden gemaakt. Voorbeelden: gallium scan, PET-scan en de SMS-scan.
- ObjectiveerbaarVast te stellen op basis van meetbare feiten.
- Obstructief slaapapneu syndroomZie Slaapapneu: Het optreden van ademhalingsstops en/of ademshalingsonderbrekingen tijdens de slaap.
- OculairBetrekking hebbend op het oog.
- OedeemEen overmatige ophoping van vocht in een bepaald lichaamsdeel, door het vasthouden van vocht zwelt het lichaamsdeel op.
- OestrogeenEen hormoon dat met name bij vrouwen een belangrijke rol speelt bij het regelen van de menstruatie en tijdens de zwangerschap.
- OogspiegelenEen onderzoek waarmee de oogarts de binnenkant van het oog onderzoekt.
- OpvlammingenHet weer actief worden van ontstekingen.
- OSASZie Slaapapneu: Het optreden van ademhalingsstops en/of ademshalingsonderbrekingen tijdens de slaap.
- OsteopenieLichte botontkalking
- OsteoporoseErnstige botontkalking
- OvergangDe periode rond de laatste menstruatie van een vrouw.
- PanuveïtisVaatvliesontsteking die tegelijkertijd voorin en achterin het oog optreedt.
- PapelsKleine bultjes in de huid van enkele millimeters doorsnee.
- ParamedicusIemand die beroepsmatig medische handelingen uitvoert maar die geen arts of tandarts is. Denk aan een ambulancebroeder of een fysiotherapeute.
- ParametersWaarde.
- ParaneurosarcoïdoseDunnevezelneuropathie als bijverschijnsel van sarcoïdose.
- PeesschedeontstekingOp sommige plaatsen loopt de pees door een peesschede, een met vloeistof gevuld buisje dat een pees omhult. Als dat ontstoken is spreken van een peesschedeontsteking.
- PeriartritisOntstekingen rondom een gewricht.
- Perifeer zenuwstelselOnderdeel van het zenuwstelsel dat de verbindingen vormt van de organen en weefsels naar het centrale zenuwstelsel.
- PersisterendAanhoudend, niet overgaand.
- PET-scanPositron Emissie Tomografie, een beeldvormend onderzoek, waarbij ontstekingshaardjes zichtbaar worden gemaakt met behulp van een radioactieve stof.
- PiekbotmassaDe optimale hoeveelheid bot.
- PigmentatieVerkleuring van de huid.
- Plaquenil®Zie Chloroquine: Een medicijn dat veel gebruikt wordt tegen malaria en ook wordt gebruikt bij sarcoïdose, met name bij gewrichtsklachten of sarcoïdose van de ogen.
- PlaquesDicht bij elkaar zittende verdikkingen in de huid die een soort plaat vormen.
- PolysomnografieZie Slaaponderzoek: Onderzoek waarbij tijdens de slaap hersengolven, hartritme, ademhalingspatronen, spierspanning, zuurstofgehalte in het bloed en de bewegingen van uw lichaam worden geregistreerd.
- Post sarcoïdose chronisch vermoeidheidssyndroomGeeft symptomen van uitgebreide spierpijnen, verlammende moeheid en depressie. Dit syndroom treedt relatief vaak op bij sarcoïdosepatiënten als de ziekteactiviteit niet meer aanwezig is.
- PrednisolonEen lichaamseigen hormoon dat gemaakt wordt in de bijnierschors. Prednisolon remt van nature ontstekingen en overgevoeligheidsreacties en speelt een rol bij het opslaan en vrij maken van energie, mineralen en zouten.Als medicijn valt prednisolon (vaak voorgeschreven als prednison) onder de corticosteroïden. De synthetische variant van prednisolon die als medicijn wordt voorgeschreven bij ernstige ontstekingen is vier keer zo sterk als het lichaamseigen prednisolon.
- PrednisonMedicijn dat als eerste keus behandeling bij sarcoïdose geldt. Prednison zelf is onwerkzaam en wordt in de lever omgezet in de werkzame stof prednisolon.
- PrevalentieHet aantal mensen per honderdduizend inwoners dat een bepaalde ziekte heeft op een specifiek moment.
- Primaire Biliaire Cirrose (Cholangitis)Chronische ontsteking van de kleine galkanaaltjes in de lever, waardoor de galkanaaltjes verstoppen en het galvocht niet meer goed afgevoerd kan worden. Dit leidt tot ontstekingen en verlittekening van de levercellen.Indien sprake is van Cholangitis treedt over het algemeen geen verlidtekening op. Deze actuele informatie heeft als bron de Maag Lever Darm Stichting (https://www.mlds.nl/).
- PrognoseVooruitzicht
- Progressieve ziekteEen ziekte die steeds erger wordt.
- PsychischGeestelijk.
- Psychosociaal functionerenHet geestelijke functioneren in de sociale omgeving.
- Pulmonale hypertensieAandoening waarbij de bloeddruk in de longslagader te hoog is.
- QolQuality of Life: kwaliteit van leven.
- Quality of LifeKwaliteit van leven.
- Regenboogvlies- ontstekingOntsteking van het vaatvlies aan de voorkant van het oog.
- ReikiEen alternatieve behandelwijze waarbij via handoplegging de universele levensenergie wordt overgebracht naar de patiënt.
- ResistentieOngevoeligheid voor behandeling.
- Restless legs syndroomPatiënten hebben een rusteloos gevoel in de benen en bewegen daardoor hun benen erg veel. De klachten treden met name op tijdens rust en zijn ’s avonds en ’s nachts erger dan overdag.
- RetinaZie Netvlies: Onderdeel van het oog waar het licht opgevangen wordt.
- Reumatoïde artritisChronische ontstekingsziekte van gewrichten.
- ReversibelOmkeerbaar, herstelbaar.
- RLSZie Restless legs syndroom: Patiënten hebben een rusteloos gevoel in de benen en bewegen daardoor hun benen erg veel. De klachten treden met name op tijdens rust en zijn ’s avonds en ’s nachts erger dan overdag.
- Rode bloedcellenRode bloedcellen transporteren zuurstof- en koolstofdioxide tussen de longen en de andere weefsels in het lichaam.
- RöntgenfotoBeeldvormend onderzoek door middel van röntgenstraling.
- RöntgenstadiaAan de hand van het beeld op de longfoto wordt een indeling gemaakt in vijf stadia.Stadium 0: geen afwijkende longfoto Stadium 1: vergrote lymfeklieren Stadium 2: vergrote lymfeklieren en verdichting van de longvelden Stadium 3: alleen verdichting van de longvelden Stadium 4: verlittekening in de longen
- RuggenprikOnderzoek waarbij hersenvocht wordt afgenomen via een dunne naald tussen twee ruggenwervels in de onderrug.
- SaturatieMate van zuurstofverzadiging van het bloed. Een saturatie van 95-100% is voor gezonde mensen normaal.
- SchirmertestOnderzoek waarbij de hoeveelheid traanvocht van het oog wordt gemeten.
- ScintigrafieZie Botscan: Beeldvormend onderzoek waarbij afwijkingen in botten en gewrichten kunnen worden opgespoord.
- SFNSmall Fiber Neuropathy. Zie Dunnevezelneuropathie: Ook wel paraneurosarcoïdose als het voorkomt in combinatie met sarcoïdose. Een frequent voorkomende neurologische complicatie bij sarcoïdose die een heel diverse verzameling neurologische klachten kan veroorzaken zoals pijn, verstoring van de temperatuurhuishouding, dekenintolerantie en droge ogen of mond. Komt ook bij andere aandoeningen voor.
- sIL-2RSoluble Interleukine 2 receptor. Zie IL-2R: Interleukine 2 receptor, een waarde in het bloed die een indicatie kan zijn voor de activiteit van de sarcoïdose.
- SinussenBijholten.
- Sjögren, ziekte vanEen auto-immuunziekte, waarbij vooral traan- en speekselklieren ontstoken raken, hierdoor ontstaan een droge mond en droge ogen.
- SlaapapneuHet optreden van ademhalingsstops en/of ademshalingsonderbrekingen tijdens de slaap.
- SlaapdeprivatieSlaaponthouding, het beletten van het slapen.
- SlaaponderzoekOnderzoek waarbij tijdens de slaap hersengolven, hartritme, ademhalingspatronen, spierspanning, zuurstofgehalte in het bloed en de bewegingen van uw lichaam worden geregistreerd.
- Small Fiber NeuropathyZie Dunnevezelneuropathie: Ook wel paraneurosarcoïdose als het voorkomt in combinatie met sarcoïdose. Een frequent voorkomende neurologische complicatie bij sarcoïdose die een heel diverse verzameling neurologische klachten kan veroorzaken zoals pijn, verstoring van de temperatuurhuishouding, dekenintolerantie en droge ogen of mond. Komt ook bij andere aandoeningen voor.
- SMS-scanSomatostatine-scan, een beeldvormend onderzoek, waarbij ontstekingshaardjes zichtbaar worden gemaakt met behulp van een radioactieve stof.
- SpierstatusGradering van spierkracht op basis van de Medical research council schaal (MRC-schaal). Hierbij wordt de status in 6 gradaties (0-5) ingedeeld.
- SpleetlamponderzoekOnderzoek waarbij de oogarts in de ogen kan kijken door middel van een microscoop met een smalle lichtbundel uit een spleetvormige lichtbron.
- SpoorelementEen element dat in de voeding aanwezig moet zijn voor een goede groei en functie, maar dat slechts in zeer kleine hoeveelheden nodig is.
- StaarVertroebeling van de ooglens, die leidt tot een vermindering van de het gezichtsvermogen. Staar is een normaal verouderingsproces maar kan door gebruik van predniso(lo)n (sterk) worden versneld.
- Stadium 0 – IVZie Röntgenstadia: Aan de hand van het beeld op de longfoto wordt een indeling gemaakt in vijf stadia.Stadium 0: geen afwijkende longfoto Stadium 1: vergrote lymfeklieren Stadium 2: vergrote lymfeklieren en verdichting van de longvelde Stadium 3: alleen verdichting van de longvelden Stadium 4: verlittekening in de longen
- SteroïdenEen element dat in de voeding aanwezig moet zijn voor een goede groei en functie, maar dat slechts in zeer kleine hoeveelheden nodig is.
- SymptomenKlachten en verschijnselen.
- SymptoomloosZonder klachten of verschijnselen.
- Syndroom van HeerfordtZie Heerfordt, syndroom van: Vorm van sarcoïdose die gekenmerkt wordt door een combinatie van koorts, vergrote speekselklieren, aangezichtsverlamming van de zevende gezichtszenuw en regenboogvliesontsteking in het oog.
- Syndroom van LöfgrenZie Löfgren, Syndroom van: Acute vorm van sarcoïdose met roodpaarse vlekken op met name de armen en benen (erythema nodosum) in combinatie met pijnlijke en gezwollen gewrichten (vooral enkels en/of polsen), vermoeidheid en koorts.
- SynovitisOntsteking van het gladde vlies dat de binnenkant van gewrichten bekleed.
- Systemische behandelingBehandeling die in het gehele lichaam werkzaam is. Medicatie wordt toegediend via de mond of per injectie of infuus.
- T-cellenOok wel T-lymfocyten. Dit zijn afweercellen die onderdeel uitmaken van de specifieke cellulaire afweer. Dit is het deel van de afweer dat zich richt tegen micro-organismen zoals virussen en bacteriën.
- TenosynovitisZie Peesschedeontsteking: Op sommige plaatsen loopt de pees door een peesschede, een met vloeistof gevuld buisje dat een pees omhult. Als dat ontstoken is spreken van een peesschedeontsteking.
- ThoraxfotoRöntgenfoto van de borstkas.
- TiterbepalingEen bloedonderzoek om te meten of er voldoende antistoffen tegen Hepatitis B zijn aangemaakt.
- TNF α/TNF-alfaTumornecrosefactor-alfa. Boodschappereiwit binnen het afweersysteem dat de ontstekingsreactie in het lichaam stimuleert. Overproductie van TNF α wordt in verband gebracht met een aantal ziekten waaronder sarcoïdose.
- TraanklierKlier die boven de oogbal ligt en traanvocht produceert.
- TracheotomieOperatie waarbij een kleine opening in de luchtpijp wordt gemaakt.
- TranentestZie Schirmertest: Onderzoek waarbij de hoeveelheid traanvocht van het oog wordt gemeten.
- TriggerEen stof die een proces in gang zet.
- TromboseHet verstopt raken van een ader verstopt door een bloedstolsel. Het meeste komt dit voor in de benen.
- TropicamidePupilverwijdende oogdruppels die meestal alleen gebruikt worden bij oogheelkundig onderzoek, niet als medicatie.
- UveïtisOntsteking van het vaatvlies in het oog. Dit kan aan de voorkant of aan de achterkant optreden, maar ook beide tegelijkertijd.
- Uveïtis anteriorOntsteking van het vaatvlies aan de voorkant van het oog.
- Uveïtis posteriorOntsteking van het vaatvlies aan de achterkant van het oog.
- VaatvliesOnderdeel van het oog dat bestaat uit een dicht netwerk van bloedvaten. Het zorgt voor de aan- en afvoer van diverse stoffen voor het oog.
- VATSVideo Assisted Thorascopic Surgery, kijkoperatie van de borstholte onder algehele narcose.
- Ventilatoire beperkingStijging van de koolzuurspanning in het bloed als uiting van het falen van de longpomp.
- VerlittekeningWoekering van bindweefsel die niet meer hersteld.
- VerschijningsvormenVerschillende soorten van een zelfde ziekte, denk bijvoorbeeld aan longsarcoïdose en huidsarcoïdose.
- VerzweringenDe vorming van zweren.
- Virale infectieEen infectie die veroorzaakt wordt door een virus.
- Vitamine D-bepalingBepaling van de vitamine D-spiegel in het bloed.
- VitrectomieOperatieve vervanging van het glasvocht in het oog.
- VochtretentieVochtophoping.
- Wegener, ziekte vanEen auto-immuunaandoening waarbij de bloedvaten in het lichaam ontstoken raken.
- Witte bloedcellenCellen die binnen het afweersysteem betrokken zijn bij de afweerreactie tegen lichaamsvreemde stoffen.
- ZenuwstelselOrgaansysteem dat een coördinerende rol speelt bij bewuste en onbewuste handelingen, zoals het aansturen van de spieren, de werking van de zintuigen en het opnemen en verwerken van informatie. Het wordt vaak onderverdeeld in het centrale zenuwstelsel (de hersenen en het ruggemerg) en het perifere zenuwstelsel (de verbindingen van het centrale zenuwstelsel met de organen en weefsels).
- Ziekte van CrohnZie Crohn, Ziekte van: Een ziekte waarbij het maag-darmkanaal chronisch ontstoken is. Wordt ook wel sarcoïdose van de darmen genoemd.
- Ziekte van LymeZie Lyme, ziekte van: Een infectieziekte die veroorzaakt wordt door de bacterie Borrelia burgdorferi.
- Ziekte van SögrenZie Sjögren, ziekte van: Een auto-immuunziekte, waarbij vooral traan- en speekselklieren ontstoken raken, hierdoor ontstaan een droge mond en droge ogen.
- Ziekte van WegenerZie Wegener, ziekte van: Een auto-immuunaandoening waarbij de bloedvaten in het lichaam ontstoken raken.